Getirisi herhangi bir dayanak varlığın (menkul kıymet, döviz, faiz gibi) getiri performansına dayanan ve bu şekilde dayanak varlığın getirisinden türetilen ürünlerdir.

Türev ürünlerdeki en önemli özellik işlemlerin içine “vade” kavramının dahil edilmesidir. Diğer bir deyişle türev işlemler ile gelecekte gerçekleşecek bir işlem için bugünden bir anlaşma yapılmaktadır. Türev ürünler; bu özelliği sayesinde hem gelecekte piyasalarda yaşanabilecek dalgalanmalara karşı korunmak isteyen hem de bir miktar risk alarak bu dalgalanmalar ile ek getiri sağlamayı amaçlayan yatırımcılar tarafından kullanılabilmektedir.

Forward, Opsiyon, Swap başlıca türev ürünlerdir.

Forward (Vadeli Alım/Satım İşlemi) belirli bir miktardaki döviz, kıymetli maden gibi varlığın, bugünden anlaşılan bir fiyat ile ileri bir vadede alımına veya satımına ilişkin sözleşmeleri ifade eder. Forward sözleşmelerinde; vade tarihinde, işleme konu varlığın piyasadaki cari fiyatından bağımsız olarak anlaşmanın her iki tarafı için de anlaşmada belirtilen fiyat ve miktar üzerinden işlemin gerçekleştirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.

Forward işlemleri varlık fiyatlarındaki dalgalanmalardan olumsuz etkilenmemek için korunma amaçlı kullanılabileceği gibi bu dalgalanmalardan getiri elde etmek için de kullanılabilen bir üründür.

Opsiyonlar, belirli bir vadede (Avrupa tipi opsiyon) veya belli bir vadeye kadar (Amerikan tipi opsiyon), opsiyona dayanak varlık oluşturan belli miktardaki bir malı, ekonomik veya finansal göstergeyi, para veya sermaye piyasası aracını, emtiayı veya dövizi, belli bir fiyattan alma yada satma hakkını, belli bir prim karşılığında opsiyonu satın alan kişiye veren ancak zorunlu tutmayan, buna karşın opsiyonun satıcısını, satın alan kişinin talep etmesi halinde satmaya zorunlu tutan sözleşmelerdir. Bu yapısıyla opsiyonlar prim ödeyerek hakkı satın alan taraf için bir sigorta işlemine benzetilebilir.

Temel olarak 2 opsiyon türü bulunmaktadır;

  • Alım Opsiyonu (Call Option): Alım opsiyonu, opsiyon sözleşmesini alan tarafa, üzerine yazıldığı varlığın belirli bir miktarını, belirli bir tarihte ya da o tarihe kadar, belli bir fiyattan alma hakkı veren opsiyon sözleşmesi türüdür.
  • Satım Opsiyonu (Put Option): Satım opsiyonu, opsiyon sözleşmesini alan tarafa, üzerine yazıldığı varlığın belirli bir miktarını, belirli bir tarihte ya da o tarihe kadar, belli bir fiyattan satma hakkı veren opsiyon sözleşmesi türüdür.

Bu açıklamalar incelendiğinde opsiyon sözleşmeleri sonucunda;

  • Opsiyonu Alan taraf için bir “HAK”,
  • Opsiyonu Satan taraf için ise bir “YÜKÜMLÜLÜK”

ortaya çıkmaktadır. Diğer bir deyişle opsiyonu alan taraf ancak opsiyona konu işlemin sonucu lehine ise işlemi gerçekleştirecek, opsiyonu satan taraf ise işlemin sonucu ne olursa olsun opsiyonu alan taraf işlemi gerçekleştirmek istediğinde işlemi gerçekleştirmek zorunda olacaktır.

Opsiyon sözleşmeleri tarafların kendi aralarında anlaşabilecekleri neredeyse sınırsız şekilde yapılandırılabilir. Bu özellikleri ile opsiyonlar;

  • Döviz, Hisse Senedi, Endeks, Altın, Eurobond, Faiz gibi çok çeşitli dayanak varlıklar kullanılarak oluşturulabilir,
  • Kur Riski, Piyasa Riski, Faiz Riski gibi risklerden korunmak isteyen müşterilerin taleplerine uygun olarak çeşitli şartlar ile oluşturularak koruma amaçlı kullanılabilirler,
  • Kur, hisse fiyatları, emtia fiyatları, faiz oranları hakkında belli bir öngörüsü bulunan müşterilerin bu öngörüleri doğrultusunda ek getiri sağlamalarına olanak tanır,
  • Çeşitli piyasalarda doğrudan o piyasaya yatırım yapmadan o piyasadaki değişimlerden getiri elde etme imkanı sunar,
  • 1 günden başlayan vadelerle çok çeşitli vade seçenekleri ile oluşturulabilirler,
  • Vanilya, Egzotik veya bunların karışımı kullanılarak oluşturulan opsiyon stratejileri ile farklı beklenti ve ihtiyaçlara hizmet edecek şekilde çeşitli risk/getiri yapılarının sunulmasına imkan tanır,
  • Daha düşük bir yatırım tutarı ile çok daha büyük bir varlık miktarının kontrol edilmesini ve bunun üzerinden getiri elde edilmesini sağlar.

“Swap” Türkçe ’de “takas, değiş-tokuş” anlamlarına gelen İngilizce bir kelimedir. Finansal piyasalardaki uygulamasında ise swap; döviz, faiz yada menkul kıymetlerin veya bunlara ait nakit akışlarının yani ödeme yükümlülüklerinin belirli bir süre sonunda yada süre boyunca takas edilmesi işlemlerini ifade etmektedir.

Swap işlemleri döviz, kıymetli maden, faiz, hisse senedi ve bono/tahvil gibi pek çok varlığın işleme konu olabileceği şekilde yapılabilmektedir. Başlıca swap işlemlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

  • Döviz Swap’ı (FX Swap)

Bir paranın başka bir para ile değiştirilmesi ve belirli bir süre sonunda değiştirilen anaparaların geri verilmesi için yapılan vadeli işlem anlaşmalarıdır. Döviz Swap işlemlerinde işlem başlangıcında el değiştirilen tutarlar anlaşmada belirlenen vade tarihinde yine anlaşmada belirlenen kur/parite ile hesaplanan tutarlar üzerinden geri verilmektedir. Diğer bir ifade ile döviz swap’ı anlaşma tarihinde yapılan bir spot döviz işlemi ile vade tarihinde yapılması üzerinde anlaşılan ilk işlemin tersi yönünde bir forward işleminin bileşimi olarak oluşturulmaktadır. (İlk işlem spot alış ise vade tarihinde forward satış sözleşmesi, ilk işlem spot satış ise vade tarihinde forward alış sözleşmesi yapılır.)

  • Faiz Oranı Swap’ı (IRS – Interest Rate Swap)

Müşterilerin faiz oranlarındaki dalgalanmalar sonucu oluşacak faiz riskinden korunmak için veya faiz oranlarındaki değişikliklerden getiri elde etmek için belirli bir vade içinde belirlenen yöntemlerle hesaplanmış faiz akımlarını karşılıklı olarak takas ettikleri işlemleri ifade etmektedir.

  • Çapraz Döviz Swap’ı (XCCY Swap – Cross-Currency Swap)

Çapraz Döviz Swap’ı, Faiz Oranı Swap’ı ile Döviz Swap işlemlerinin birleştirilmesi ile oluşturulmaktadır. Bu işlem müşteriler hem yükümlülükleri/alacakları neticesinde oluşan kur riskine hem de faiz riskine karşı koruma elde etmeyi hedeflemektedirler. Diğer bir ifade ile müşteri bir para birimi üzerinde olan yükümlülük/alacağını başka bir para birimine çevirme imkanına sahip olmaktadır.

  • Toplam Getiri Swap’ı (TRS – Total Return Swap)

Toplam getiri swap’ı anlaşmalarında taraflardan biri fonlama maliyetini (yani değişken veya sabit faiz) ödeyerek diğer taraftan dönemler itibariyle işlem konu varlığın (hisse senedi, endeks, emtia, tahvil, Euro Bond gibi) getirisini almaktadır. Bu işlem sayesinde müşteriler bilançolarına ilgili varlığı almadan işleme konu varlığa sahipmiş gibi getirisinden yararlanma imkanına kavuşmaktadır. Diğer yandan ise eğer müşteri söz konusu varlığa sahip ise işleme konu varlığın değerindeki düşüşlere karşı koruma elde etmektedir.

Birden fazla türev ürünün veya türev ürünler ile mevduat yada tahvil/bono gibi ürünlerin aynı anda kullanılması ile oluşturulan, tanımı gereği sınırsız seçenekte getiri ve risk profili sunan ürünlerdir. Bu ürünlerin en büyük avantajı müşterilere kendi beklenti ve ihtiyaçları doğrultusunda kişiye özel yapıların oluşturulmasına olanak sağlamasıdır.

Risk Notu: Türev ürünler, müşterilere belli bir getiri profili sunabildiği gibi ürünün yapısına bağlı olarak değişmekle birlikte çeşitli riskleri içinde barındırmaktadır. Diğer bir deyişle müşteriler kar edebilecekleri gibi bu işlemler sonucunda zarar da edebilirler. Bu nedenle müşterilerin türev işlem yapmadan riskleri inceleyerek buna göre karar vermeleri gerekmektedir.

Yatırım ürünleri; mevduat olmayıp, Denizbank A.Ş., ve diğer ilgili kuruluşların ya da Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun teminatı, garantisi, sigortası ya da herhangi bir yükümlülüğü altında değildir. Yatırım ürünleri, Devlet güvencesi altında değildir. Anaparanın yitirilmesi dâhil çeşitli yatırım riskleri içerebilir. Yatırım ürünlerinin geçmişteki performansları, gelecekteki performanslarının göstergesi değildir. Fiyatlar düşebilir ya da yükselebilir. Döviz cinsinden yatırım ürünleri, dövizdeki muhtemel dalgalanmalar nedeniyle anapara kaybı da dâhil kur risklerine maruz kalabilir. Burada yer alanlar dâhil yatırım ürünleri hakkında Banka tarafından sunulan herhangi bir bilgi hiçbir şekilde Banka’nın tavsiye veya önerisi ya da danışmanlık hizmeti olarak değerlendirilemez. Banka, yatırım ürünleri ile ilgili her türlü alım-satım şartlarını tek taraflı belirleme ve değiştirme hakkına sahiptir.

Ürünler ile ilgili soru veya şikâyetlerinizi iletmek için 0850 222 0 800 Müşteri Memnuniyeti Hattı’nı arayabilir ya da www.denizbank.com adresinden bize ulaşabilirsiniz.